AFETLERDEN ÖĞRENDİKLERİMİZ / ÖĞRENEMEDİKLERİMİZ:

CUMHURİYETİN YÜZÜNCÜ YILINDA

MEKÂNSAL ARAŞTIRMALARIN VE PLANLAMANIN YERİ VE İŞLEVİ

 14-15-16 ARALIK 2023, İZMİR YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ

Ulusal ve uluslararası gündemin hızla değiştiği bir dönemde artık daha iyi anlaşılan bir şey var ki, yaşanan her türlü değişim yapılı çevre ve mekân ile doğrudan ilişkilidir. Mekânsal araştırma ve tartışmaların yeterli düzeyde yapılmaması günümüz krizlerinin sebep ve sonuçlarını okumamızı zorlaştırırken; yapılan sınırlı sayıdaki bilimsel çalışma ise karar alma süreçlerinde ve uygulamada etkin bir şekilde değerlendirilmemektedir. Bununla birlikte, pek çok doğa olayının birer afet olarak yaşanması ve krizlere dönüşmesi; afet öncesi, sırası ve sonrası süreçlerin hatalı ya da eksik yönetilmesi gibi durumlar da geçmiş deneyimlerden yeterince ders alınmadığını göstermektedir.

2023 yılı başında, ulusal gündemin temel konuları arasında ülkemizde 2020 yılında başlayan küresel Covid-19 pandemisinin toplumsal ve ekonomik etkilerini atlatmak ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci yüzyılına başlamak üzere yapılan seçim hazırlıkları yer alıyordu. Eş zamanlı olarak On İkinci Kalkınma Planı’nın hazırlanması, ülke mekânsal stratejik planının yapılması ile 2024-2028 dönemine ait yeni bölge planlarının onaylanarak yürürlüğe girmesi süreçleri mekânsal politikalar kapsamında öne çıkan konular arasındaydı. Ancak 6 – 20 Şubat 2023 depremleri ile gündem çok keskin ve acı bir şekilde değişmiş, oldukça zayıf olan ulusal hafızamız da tazelenmiştir.

Bir deprem ülkesi olan Türkiye’de sadece depremler değil pek çok doğa olayı uygulanan yanlış politikalar sonucu can yakıcı afetler olarak yaşanmaktadır. Son yıllarda özellikle sel, deprem, yangın ve çığ olayları sonucu ciddi düzeyde kayıplar yaşanmıştır. Risklerin göz ardı edilmesi ve krizlerin yönetilememe nedenleri ile nelerin yanlış yapıldığı ve nelerin eksik yapıldığı konuları ise çok uzun yıllardır tartışılmaktadır. Risk ve afet yönetimi alanında önemli bir kırılma noktası olarak görülen 1999 Marmara Depremleri’nin üzerinden neredeyse çeyrek asır geçmiş olmasına rağmen özellikle düzensiz kentleşme, mevzuat ile uyumsuzluk ve denetimsizlik, yönetilemeyen kurumlar ve krizler ile risk yönetimi kültürünün benimsenememiş olması konuları tekrar gözler önüne serilmiştir. Geçmişteki KBAM sempozyumlarında da tekrar tekrar ele alınmış olan bu konuları vurgulamanın ne kadar gerekli olduğu acı neticeler ile birlikte sıkça teyit edilmektedir. Özellikle mekânsal çalışmalar ve planlama meslek alanı açısından hala tartışılması gereken oldukça fazla konu olduğu ortadadır. Deneyimlenen süreç Türkiye’deki planlama sisteminin sadece afetlere dirençlilik açısından değil, tümüyle yeniden irdelenmesi gerektiğinin de altını çizmesi açısından önem kazanmaktadır.

Bu kaygılarla 9. KBAM Sempozyumunun ana teması son dönemde yaşadığımız afetlerin krize dönüşmesi sürecinin mekânsal ve toplumsal nedenleri ve sonuçları ile kurumsal yapılanmanın, planlamanın ve mekânsal çalışmaların bu süreçlerdeki yerini ve önemini tartışmak üzere “Afetlerden Öğrendiklerimiz / Öğrenemediklerimiz: Cumhuriyetin Yüzüncü Yılında Mekânsal Araştırmaların ve Planlamanın Yeri ve İşlevi” olarak belirlenmiştir. Bu ana tema altında; kurumsal bir işleyiş olan şehir ve bölge planlamanın yüz yıllık Türkiye Cumhuriyeti’nin kurumsal yapısı içerisinde kendisine nasıl bir yer bulduğu, hangi süreçlerden geçtiği, nelerin üstesinden geldiği / gelemediği ve yaşanan krizlerde planlamanın yaşadığı sorunların payının ne olduğu ve ikinci yüzyılda planlamanın geleceğinin ne olacağı konularının aşağıdaki başlıklar altında detaylı olarak ele alınması, bu çerçevede de Türkiye’de planlamanın yeniden kavramsallaştırılması ve yeni bir planlama sisteminin geliştirilmesi konularının tartışmaya açılması hedeflenmektedir:

• Yüz Yıllık Kurumsal Yapılanmamız ve Kurumsal Bir Yapı Olarak Planlama: Kurumlarımız ve planlama sitemi, kurumların yapılanması – niteliği – yetkinliği – etkinliği, ulusal – bölgesel ve yerel aktörler ve roller, kurumsal işleyişte liyakat tartışmaları, risk yönetimi politikaları kurumları ve mevzuatı, yönetim-yönetişim, planlamanın zafiyetleri ve açmazları, planlamanın ve plancının sorumluluğu ve rolü, planlama eğitimi, planlama eğitiminde riskler ve afetlerin yeri.
• Risk ve Afet Terminolojisi, Planlamadaki Kavramlar, Kuramlar ve Teknikler: Plan ve planlama kavramlarının anlamı – içeriği ve uygulamalarını risk sektörleri ve afetler çerçevesinde ele almak, doğa olayını afete dönüştüren süreçler ve bu süreçlerde planlamanın yeri, çoklu afet riskleri, yeni yöntemler ve uygulamalar, doğa tabanlı çözümler, risk yönetimi çerçevesinde “sakınım planlaması, risk azaltma planı, afet müdahale planı ve eylem planı” kavramlarına bakış, Türkiye’den ve dünyadan örnekler, kentsel risk yönetimi ve risk sektörleri, risk yönetiminin bileşenleri, afet sırası ve sonrasındaki acil eylem alanları için yer seçimi, son dönem uluslararası gelişmelerin mekânsal araştırmalara ve planlamaya olası yansımaları.
• Riskler, Afetler, Ekonomik Krizler ve Kalkınma: Kalkınma politikaları kapsamında risk yönetiminin ve afetlerin yeri, fiziki coğrafya – ekonomik coğrafya ilişkisini afetler üzerinden düşünmek, ekonomik dinamiklerin fiziki coğrafyaya yansımaları, kalkınmada afet etkisi, üretim kayıplarının belirlenmesi ve modellenmesi, afet sonrası ekonomik yaşamı yeniden kurmaya ve örgütlemeye yönelik girişimler, afet sonrası kentsel ve kırsal kalkınma, dayanışma ekonomisi, yeni işbirlikleri, girişimler ve üretim modelleri.
• Kentsel Siyaset, Planlama ve Toplum: Afetler ve kentsel rant ilişkisi, ranta dayalı kentsel siyaset süreçleri ve sonuçları, eşitsizlik yaratan popülist politikalar, afetlerin yol açtığı ya da derinleştirdiği toplumsal çatışmalar, kentsel dönüşüm projeleri, bu politika ve projelerin afetlerle farklı boyutlardaki ilişkisi, bunlara karşı oluşan tepkiler, ulusal – bölgesel ve yerel düzeyde politika geliştirme ve kentsel politika planlaması, afetler ve yurttaş reaksiyonu, yeni oluşumlar ve dayanışmacı örgütlenme biçimleri, bu oluşumların özellikle afet ve kriz dönemlerindeki işlevleri ve etkinliği, afetlerin göç ve demografi üzerine etkileri, afetlerde dezavantajlı ve kırılgan gruplar, afet sırası ve sonrası toplum psikolojisi, risk toplumu ve eğitim, çoklu afetlere toplumsal bakış, toplumsal riskler ve potansiyeller.
• Riskler, Afetler ve Kent Sağlığı: Afet sonrası sağlıklı toplulukların oluşumunda kısa – orta ve uzun vadede yapılması gerekenler, yaşam çevrelerinin iyileştirilmesi ve yeniden yapılandırılmasında bertaraf yöntemleri ve önerileri, sağlıklı yaşam fonksiyon alanlarının oluşturulması, hizmet sunumunun değişen boyutları, bu çerçevedeki politika önerileri, planlamanın bu süreçlerdeki işlevi.
• Afetler, Yeniden Yapılanma ve Konut Üretimi: Konut ölçeğinden bölge ölçeğine iyileştirme ve yeniden yapılanma, afet sonrası kısa ve uzun erimli planlama araç ve süreçlerinin tasarımı, katılımcı süreçlerin planlanması, geçici barınma, kalıcı yerleşimlerin oluşumu, mekânsal çalışmalar odaklı meslek disiplinleri, bu disiplinlerin yeniden yapılanma sürecindeki yeri ve etkileri, bu disiplinlerin işlevsizleştirilmesi ya da itibarsızlaştırılması, konut sorunu ve konut politikaları, ulaşım biçimlerinin değişimi, doğal ve kültürel miras alanlarında yeniden yapılanma.
• Cumhuriyetin Yüzüncü Yılında Türkiye’de Dirençli Kentler: Kentsel planlama ve tasarımın dirençli kentlerin oluşturulmasındaki yeri ve etkinliği, dirençli kent kavramı ve bu çerçevedeki yaklaşımlar, dirençli kentlerin oluşturulmasında iş birliği, disiplinler ve gereklilikler, konut ölçeğinden bölge ölçeğine dirençlilik, dirençlilik çerçevesinde yeni kent ve yerleşme modelleri ile tasarımı.
• Riskler, Afetler ve Teknoloji: Planlama, risk yönetimi ve afet yönetimi için sürdürülebilir karar destek sistemleri, bilgi teknolojilerinin afet öncesi – sırası ve sonrasında kullanımı, yapay zekâ uygulamaları, veri yönetimi (veri üretme, işleme, depolama, yorumlama)
• Kentsel ve Bölgesel Planlamanın Yeniden Kavramsallaştırılması, Yeni Bir Planlama Sisteminin Kurgulanması: Mevcut planlama istemimizin yaşanabilir, adil, sürdürülebilir ve dirençli kentleri gerçekleştiremediği göz önüne alındığında, yeni bir planlama sisteminin kurgulanmasına yönelik kavramsal, yönetsel ve yapısal tartışmalar nasıl ele alınmalı?

Önemli Tarihler